Seniorenfahrt 2018
Lyoba-vy
© Aufnahme von RTS
«Lyoba» gesungen von Bernard Romanens an der Fête des Vigneron, Vevey, 1977
Bernard Romanens singt auf diesem Film die unten aufgeführte 1. Strophe samt Refrain, wobei der Refrain vom Publikum wiederholt wird. Er singt dann noch eine 2. & 3. Strophe, aber in einer etwas anderen Version.
(texte anonyme)
Appelé aussi «Les armaillis des Colombettes» ou «Lyôba» (du nom de l’appel pour rassembler les vaches au chalet avant la traite), le «Ranz des Vaches» (de l’allemand Reigen) est l’hymne du Pays de Gruyère (canton de Fribourg), et parfois de la Suisse romande (chanté en particuliver à la Fête des Vignerons à Vevey). Très ancien et popularisé au 18è siècle, ce chant simple a contribué à la mythologie romantique liée à la Suisse alpestre, en particulier grâce au Genevois Jean-Jacques Rousseau: il rappelait dans son «Dictionnaire de la musique» (1768) qu’il était interdit de chanter ce chant devant les gardes suisses des rois de France (souvent recrutés en Gruyère), de peur qu’ils ne meurent du mal du pays.
Dans la version ci-dessous, les armaillis qui descendent avec leur troupeau de vaches bigarrées et leurs fromages d'alpage sont bloqués par un terrain inondé. Ils espèrent se désembourber grâce à une prière du curé, et échangent un ‘ave maria’ contre un fromage. La prière arrange les choses, mais le curé refuse que sa servante aille chercher le fromage, de peur qu’elle ne succombe aux charmes des armaillis. Dans d’autres versions moins grivoises, on trouve des passages sur les joies ou la rudesse de la vie agreste.
(Text unbekannten Ursprungs)
Auch bekannt als «Die Sennen von Colombettes» oder «Lyôba» (benannt nach dem Ruf, die Kühe zum Melken bei der Hütte zu sammeln), ist der «Ranz des Vaches» (auf deutsch: Reigen) die Hymne der Landschaft Gruyère (Kanton Freiburg), und manchmal auch der welschen Schweiz (vor allem auf dem Vignerons Festival in Vevey gesungen). Sehr alt und populär set dem 18. Jahrhundert, trug dieses einfache Lied zur romantischen Mythologie bei, die mit der Alpinen Schweiz verbunden ist, besonders dank dem Genfer Jean-Jacques Rousseau: er erinnerte sich in seinem «Wörterbuch der Musik» (1768), dass es verboten war, dieses Lied vor den Schweizer Garden der Könige von Frankreich (oft in der Gruyère rekrutiert) zu singen, damit sie nicht an Heimweh stürben.
In der nachfolgenden Version sind die Sennen, die mit ihrer Herde von bunten Kühen und ihren Alpkäsen von der Alp kommen, durch überflutetes Land blockiert. Sie hoffen, dank eines Priestergebets erlöst zu werden und ein ‘Ave Maria’ gegen einen Käse einzutauschen. Das Gebet arrangiert die Dinge, aber der Priester lehnt es ab, dass seine Dienerin den Käse abholen soll, weil sie möglicherweise den Reizen der Sennen nicht erliegen würde. In anderen, weniger wilden Versionen gibt es Passagen über die Freuden oder die Rauheit des ländlichen Lebens.
Nr. | Patois gruèrien Greyerzer Dialekt [patê gruvêrin] |
Français | Deutsch |
Tit | TITRE DU CHANT EN PATOIS: [Patê gruvêrin] Lè j’armayi di Kolonbètè |
TITRE DU CHANT EN FRANCAIS: Le Ranz des Vaches |
LIED-TITEL AUF DEUTSCH: Der Kuh-Reigen |
1 | Lè j’armayi di Kolonbètè Dè bon matin chè chon lèvâ. |
Les armaillis des Colom|bettes De bon matin se sont levés. |
Die Sennen von Colombettes sind am früh morgens aufgestanden. |
2 | Kan chon vinyê i Bachè j’Ivouè Tsankro lo mè! n’an pu pachâ. |
Quand ils sont arrivés aux Basses-Eaux Le chancre me ronge! Ils n'ont pu passer. |
Als sie im Basses-Eaux anvkamen Zum Kuckuck nochmal! Sie konnten nicht weiter. |
3 | Tyè fan no ché mon pouro Piéro? No no chin pâ mô l’inrinbyâ. |
Pauvre Pierre, que faisons-nous ici? Nous ne sommes pas mal embourbés. |
Armer Pierre, was machen wir hier? Wir sind ziemlich in der Scheisse. |
4 | È fô alâ fiêr a la pouârta, A la pouârta dè l’inkourâ. |
Il te faut aller frapper à la porte, À la porte du curé. |
Du musst an die Tür klopfen, An die Tür des Priesters. |
5 | Tyè voli vo ke li dyécho? A nouthron brâvo l’inkourâ. |
Que voulez-vous que je lui dise À notre brave curé. |
Was soll ich ihm sagen? Unserem tapferen Priester. |
6 | I fô ke dyéchè ouna mècha Po ke no l’y pouéchan pachâ. |
Il faut qu'il dise une messe Pour que nous puissions passer. |
Er muss eine Messe lesen damit wir passieren können. |
7 | L’y è j’elâ fiêr a la pouârta È l’a de dinche a l’inkourâ: |
Il est allé frapper à la porte Et il a dit ceci au curé: |
Er klopfte an die Tür Und er sagte dies zum Priester: |
8 | I fô ke vo dyécho ouna mècha Po ke no l’y puéchan pachâ. |
Il faut que vous disiez une messe Pour que nous puissions passer. |
Sie müssen eine Messe lesen, Damit wir passieren können. |
9 | L’inkourâ li fâ la rèponcha: Pouro frârè che te vou pachâ, |
Le curé lui fit sa réponse: Pauvre frère, si tu veux passer, |
Der Priester antwortete ihm: Armer Bruder, wenn du weiter willst, |
10 | Tè fô mè bayi ouna motèta, ma ne tè fô pâ l’èhyorâ. |
Il te faut me donner un petit fromage, mais sans écrémer le lait. |
Du musst mir ein bisschen Käse geben, aber aus nicht entrahmter Milch. |
11 | Invouyi no vouthra chèrvinta. No li farin on bon pri grâ. |
Envoyez-nous votre servante. Nous lui ferons un bon fromage gras. |
Schicken Sie uns Ihre Magd. Wir werden ihr einen guten fetten Käse machen. |
12 | Ma chèrvinta l’è tru galéja. Vo porâ bin la vo vouêrdâ. |
Ma servante est trop jolie. Vous pourriez bien la garder. |
Meine Magd ist zu hübsch. Ihr könntet sie noch behalten. |
13 | N’ôchi pâ pouêre, nouthron prithre, no n’in chin pâ tan afamâ. |
N'ayez pas peur, notre curé. Nous n'en sommes pas si affamés. |
Haben Sie keine Angst, unser Priester. Wir sind nicht so hungrig. |
14 | Dè tru molâ vouthra chèrvinta Fudrè èpè no konfèchâ. |
De trop ‘moler’ votre servante, il faudra bien nous confesser. |
Ihre Magd zu sehr ‘belästigen’ müssten wir Ihnen ja beichten. |
15 | È prindre le bin dè l’èlyije No ne cherin pâ pèrdenâ. |
De prendre le bien de l'Eglise Nous ne serions pas pardonnés. |
Uns am Kirchengut zu vergreifen, das könnte uns nicht vergeben werden. |
16 | Rètouârna t’in mou pouro Piéro. Deri por vo on’Avé Maria. |
Retourne-t'en, mon pauvre Pierre. Je dirai pour vous un ‘Ave Maria’. |
Geh zurück, mein armer Peter. Ich werde für dich ein ‘Ave Maria’ beten. |
17 | Prou bin, prou pri i vo chouèto, ma vinyi mè chovin trovâ. |
Beaucoup de biens et de fromages vous souhaite, mais venez souvent me trouver. |
Alles Gute und viel Käse wünsch ich Euch, aber kommt mich oft besuchen. |
18 | Piéro rèvin i Bâchè j’Ivouè è to le trin l’a pu pachâ. |
Pierre revient aux Basses-Eaux, et tout le train a pu passer. |
Peter kehrt nach Basses-Eaux zurück, und der ganze Zug konnte passieren. |
19 | L’y an mè le kiô a la tsoudêre ke n’avan pâ la mityi aryâ. |
Ils ont mis le kio à la chaudière avant d'avoir à moitié trait. |
Sie bringen die Milch zum Käsekessi, noch bevor ich halb fertig gemolken habe. |
Refr |
Redzingon (1-3-5-7-9-11-13-15-17-19): Lyôba, lyôba, por aryâ (bis). Vinyidè totè, byantsè, nêre, rodzè, mothêlè, dzouvenè, ôtrè, dèjo chti tsâno, yô vo j’âryo, dèjo chti trinbyo, yô i trintso, Lyôba, lyôba, por aryâ (bis). (2-4-6-8-10-12-14-16-18) Lyôba, lyôba, por aryâ (bis). Lè chenayirè van lè premirè, Lè totè nêrè van lè dêrêrè, Lyôba, lyôba, por aryâ (bis). |
Refrain (1-3-5-7-9-11-13-15-17-19): Lyôba (appel des vaches) pour traire (bis). Venez toutes, les blanches, les noires, les rouges, les étoilés sur la tête, les jeunes, les autres, sous ce chêne où je vous traie, sous ce tremble où je fabrique le fromage. Lyôba, lyôba, pour la traite (bis). (2-4-6-8-10-12-14-16-18): Lyôba, lyôba, pour traire (bis), Les sonnaillères vont les premières, Les toutes noires vont les dernières. Lyôba, lyôba, pour la traite (bis). |
Refrain (zu allen ungeraden Strophen): Loben, Loben, kommet zum Melken (2x). Kommt alle, die Weissen, die Schwarzen, die Roten, die mit Bless¹) auf dem Kopf, die Jungen, die anderen, unter diese Eiche, wo ich dich melke, unter diese Espe, wo ich Käse mache. Loben, Loben, kommet zum Melken! (2x) (zu allen geraden Strophen): Loben, Loben, kommet zum Melken! (2x), Die Schellenkühe zuerst, die ganz Schwarzen zuletzt. Loben, Loben, kommet zum Melken! (2x). |
Nr. |
G: Patois gruèrien Greyerzer Dialekt [patê gruvêrin] F: Français D: Deutsch |
Titel |
G: TITRE DU CHANT EN PATOIS: [Patê gruvêrin] Lè j’armayi di Kolonbètè F: TITRE DU CHANT EN FRANCAIS: Le Ranz des Vaches D: LIED-TITEL AUF DEUTSCH: Der Kuh-Reigen |
1 |
G: Lè j’armayi di Kolonbètè Dè bon matin chè chon lèvâ. F: Les armaillis des Colom|bettes De bon matin se sont levés. D: Die Sennen von Colombettes sind früh morgens aufgestanden. |
2 |
G: Kan chon vinyê i Bachè j’Ivouè Tsankro lo mè! n’an pu pachâ. F: Quand ils sont arrivés aux Basses-Eaux Le chancre me ronge! Ils n'ont pu passer. D: Als sie im Basses-Eaux ankamen Zum Kuckuck nochmal! Sie konnten nicht weiter. |
3 |
G: Tyè fan no ché mon pouro Piéro? No no chin pâ mô l’inrinbyâ. F: Pauvre Pierre, que faisons-nous ici? Nous ne sommes pas mal embourbés D: Armer Pierre, was machen wir hier? Wir sind ziemlich in der Scheisse. |
4 |
G: È fô alâ fiêr a la pouârta, A la pouârta dè l’inkourâ. F: Il te faut aller frapper à la porte, À la porte du curé. D: Du musst an die Tür klopfen, An die Tür des Priesters. |
5 |
G: Tyè voli vo ke li dyécho? A nouthron brâvo l’inkourâ F: Que voulez-vous que je lui dise À notre brave curé. D: Was soll ich ihm sagen? Unserem tapferen Priester. |
6 |
G: I fô ke dyéchè ouna mècha Po ke no l’y pouéchan pachâ. F: Il faut qu'il dise une messe Pour que nous puissions passer. D: Er muss eine Messe lesen damit wir passieren können. |
7 |
G: L’y è j’elâ fiêr a la pouârta È l’a de dinche a l’inkourâ: F: Il est allé frapper à la porte Et il a dit ceci au curé: D: Er klopfte an die Tür Und er sagte dies zum Priester: |
8 |
G: I fô ke vo dyécho ouna mècha Po ke no l’y puéchan pachâ. F: Il faut que vous disiez une messe Pour que nous puissions passer. D: Sie müssen eine Messe lesen, Damit wir passieren können. |
9 |
G: L’inkourâ li fâ la rèponcha: Pouro frârè che te vou pachâ, F: Le curé lui fit sa réponse: Pauvre frère, si tu veux passer, D: Der Priester antwortete ihm: Armer Bruder, wenn du weiter willst, |
10 |
G: Tè fô mè bayi ouna motèta, ma ne tè fô pâ l’èhyorâ F: Il te faut me donner un petit fromage, mais sans écrémer le lait. D: Du musst mir ein bisschen Käse geben, aber aus nicht entrahmter Milch. |
11 |
G: Invouyi no vouthra chèrvinta. No li farin on bon pri grâ. F: Envoyez-nous votre servante. Nous lui ferons un bon fromage gras. D: Schicken Sie uns Ihre Magd. Wir werden ihr einen guten fetten Käse machen. |
12 |
G: Ma chèrvinta l’è tru galéja. Vo porâ bin la vo vouêrdâ. F: Ma servante est trop jolie. Vous pourriez bien la garder. D: Meine Magd ist zu hübsch. Ihr könntet sie noch behalten. |
13 |
G: N’ôchi pâ pouêre, nouthron prithre, no n’in chin pâ tan afamâ. F: N'ayez pas peur, notre curé. Nous n'en sommes pas si affamés. D: Haben Sie keine Angst, unser Priester. Wir sind nicht so hungrig. |
14 |
G: Dè tru molâ vouthra chèrvinta Fudrè èpè no konfèchâ. F: De trop ‘moler’ votre servante, il faudra bien nous confesser. D: Ihre Magd zu sehr ‘belästigen’ müssten wir Ihnen ja beichten. |
15 |
G: È prindre le bin dè l’èlyije No ne cherin pâ pèrdenâ. F: De prendre le bien de l'Eglise Nous ne serions pas pardonnés. D: Uns am Kirchengut zu vergreifen, das könnte uns nicht vergeben werden. |
16 |
G: Rètouârna t’in mou pouro Piéro. Deri por vo on’Avé Maria. F: Retourne-t'en, mon pauvre Pierre. Je dirai pour vous un ‘Ave Maria’. D: Geh zurück, mein armer Peter. Ich werde für dich ein ‘Ave Maria’ beten. |
17 |
G: Prou bin, prou pri i vo chouèto, ma vinyi mè chovin trovâ. F: Beaucoup de biens et de fromages vous souhaite, mais venez souvent me trouver. D: Alles Gute und viel Käse wünsch ich Euch, aber kommt mich oft besuchen. |
18 |
G: Piéro rèvin i Bâchè j’Ivouè è to le trin l’a pu pachâ. F: Pierre revient aux Basses-Eaux, et tout le train a pu passer. D: Peter kehrt nach Basses-Eaux zurück, und der ganze Zug konnte passieren. |
19 |
G: L’y an mè le kiô a la tsoudêre ke n’avan pâ la mityi aryâ F: Ils ont mis le kio à la chaudière avant d'avoir à moitié trait. D: Sie bringen die Milch zum Käsekessi, noch bevor ich halb fertig gemolken habe. |
Refr |
G: Redzingon
F: Refrain
D: Refrain |
Fussnote: |
|
¹) ¹) | Bless wird der weisse, rautenförmige Fleck auf der Stirn der Kuh genannt, in der Romandie nennt man das den ‘Stern’. |
Siehe Film auf Youtube:
➔ https://www.youtube.com/embed/e0xAw2oXhJY
Siehe Beiträge:
➔ http://dupasquier.ch/2017/05/04/un-appel-a-traire-derriere-une-fierte-regionale/
Sende ein E-mail an
Erich Brauchli
Erich Brauchli
(erich@brauchli.eu)
für Kommentare jeder Art, für hochauflösende
elektronische Kopie oder Papier-Abzüge
(auch Postkarte oder bis A3).
Web-Standart "HTML5". |