Senioren­fahrt 2018

Top

Patê gruvêrin (Patois gruèrien) — Greyerzer Dialekt

Top

«Lyoba»

Zum Anfang
Zum Anfang
Zurück
Zurück
Weiter
Weiter
Zum Ende
Zum Ende
Home
Print
Foto Info Liste
Lyoba-vy

Lyoba-vy
© Aufnahme von RTS
«Lyo­ba» ge­sun­gen von Ber­nard Ro­ma­nens an der Fê­te des Vig­ne­ron, Ve­vey, 1977

Top

Ber­nard Ro­ma­nens singt auf die­sem Film die un­ten auf­ge­führ­te 1. Stro­phe samt Ref­rain, wo­bei der Ref­rain vom Pub­li­kum wie­der­holt wird. Er singt dann noch eine 2. & 3. Stro­phe, aber in einer et­was an­de­ren Ver­si­on.

Texte français
➜ Deutscher Text

«Le Ranz des vaches»

Top

(texte anonyme)

Ap­pe­lé aus­si «Les ar­mail­lis des Co­lom­bet­tes» ou «Lyô­ba» (du nom de l’ap­pel pour ras­semb­ler les va­ches au chalet avant la trai­te), le «Ranz des Va­ches» (de l’al­le­mand Rei­gen) est l’hym­ne du Pays de Gru­yè­re (can­ton de Fri­bourg), et par­fois de la Suis­se ro­man­de (chant­é en par­ti­cu­liver à la Fê­te des Vi­gne­rons à Ve­vey). Très an­ci­en et po­pu­la­ri­sé au 18è sièc­le, ce chant simp­le a con­tri­bué à la my­tho­lo­gie ro­man­ti­que li­ée à la Suis­se al­pe­stre, en par­ti­cu­li­er grâ­ce au Ge­ne­vois Jean-Jac­ques Rous­seau: il rap­pe­lait dans son «Dic­tion­nai­re de la mu­si­que» (1768) qu’il était in­ter­dit de chan­ter ce chant de­vant les gar­des suis­ses des rois de Fran­ce (sou­vent re­cru­tés en Gru­yè­re), de peur qu’ils ne meu­rent du mal du pays.

Top

Dans la ver­si­on ci-des­sous, les ar­mail­lis qui des­cen­dent avec leur trou­peau de va­ches bi­gar­rées et leurs fro­ma­ges d'al­pa­ge sont blo­qués par un ter­rain inon­dé. Ils es­pè­rent se dé­sem­bour­ber grâ­ce à une priè­re du cu­ré, et échan­gent un ‘ave ma­ria’ con­tre un fro­ma­ge. La priè­re ar­ran­ge les cho­ses, mais le cu­ré re­fu­se que sa ser­van­te ail­le cher­cher le fro­ma­ge, de peur qu’el­le ne suc­com­be aux char­mes des ar­mail­lis. Dans d’au­tres ver­si­ons moins gri­voi­ses, on trou­ve des pas­sa­ges sur les joies ou la ru­des­se de la vie ag­re­ste.

Deutscher Text
➜ Texte français

Der Kuh-Reigen

Top

(Text un­be­kann­ten Ur­sprungs)

Auch be­kannt als «Die Sen­nen von Co­lom­bet­tes» oder «Lyô­ba» (be­nannt nach dem Ruf, die Kü­he zum Mel­ken bei der Hüt­te zu sam­meln), ist der «Ranz des Va­ches» (auf deutsch: Rei­gen) die Hym­ne der Land­schaft Gru­yè­re (Kan­ton Frei­burg), und manch­mal auch der wel­schen Schweiz (vor al­lem auf dem Vi­gne­rons Fe­sti­val in Ve­vey ge­sun­gen). Sehr alt und po­pu­lär set dem 18. Jahr­hun­dert, trug die­ses ein­fa­che Lied zur ro­man­ti­schen My­tho­lo­gie bei, die mit der Al­pi­nen Schweiz ver­bun­den ist, be­son­ders dank dem Gen­fer Jean-Jac­ques Rous­seau: er er­in­ner­te sich in sei­nem «Wör­ter­buch der Mu­sik» (1768), dass es ver­bo­ten war, die­ses Lied vor den Schwei­zer Gar­den der Kö­ni­ge von Frank­reich (oft in der Gru­yè­re re­kru­tiert) zu sin­gen, da­mit sie nicht an Heim­weh stür­ben.

Top

In der nach­fol­gen­den Ver­si­on sind die Sen­nen, die mit ih­rer Her­de von bun­ten Kü­hen und ih­ren Alp­kä­sen von der Alp kom­men, durch über­flu­te­tes Land bloc­kiert. Sie hof­fen, dank eines Prie­ster­ge­bets er­löst zu wer­den und ein ‘Ave Ma­ria’ ge­gen einen Kä­se ein­zu­tau­schen. Das Gebet ar­ran­giert die Din­ge, aber der Prie­ster lehnt es ab, dass sei­ne Die­ne­rin den Kä­se ab­ho­len soll, weil sie mög­li­cher­wei­se den Rei­zen der Sen­nen nicht er­lie­gen wür­de. In an­de­ren, we­ni­ger wil­den Ver­sio­nen gibt es Pas­sa­gen über die Freu­den oder die Rau­heit des länd­li­chen Le­bens.

Top

Original | Français | Deutsch

Lieder-Text

Nr. Patois gruèrien
Greyerzer Dialekt
[patê gruvêrin]
Français Deutsch
Tit TITRE DU CHANT EN PATOIS:
[Patê gruvêrin]
Lè j’armayi di Kolonbètè
TITRE DU CHANT EN FRANCAIS:
Le Ranz des Vaches
LIED-TITEL AUF DEUTSCH:
Der Kuh-Reigen
1 Lè j’armayi di Kolonbètè
Dè bon matin chè chon lèvâ.
Les armaillis des Colom|bettes
De bon ma­tin se sont le­vés.
Die Sen­nen von Co­lom­bet­tes
sind am früh mor­gens auf­ge­stan­den.
2 Kan chon vin­yê i Bachè j’Ivouè
Tsan­kro lo mè! n’an pu pa­châ.
Quand ils sont ar­ri­vés aux Bas­ses-Eaux
Le chan­cre me ron­ge! Ils n'ont pu pas­ser.
Als sie im Bas­ses-Eaux anvka­men
Zum Kuc­kuck noch­mal! Sie konn­ten nicht wei­ter.
3 Tyè fan no ché mon pou­ro Pié­ro?
No no chin pâ mô l’in­rin­byâ.
Pauv­re Pier­re, que fai­sons-nous ici?
Nous ne som­mes pas mal em­bour­bés.
Ar­mer Pier­re, was ma­chen wir hier?
Wir sind ziem­lich in der Scheis­se.
4 È fô alâ fiêr a la pouâr­ta,
A la pouâr­ta dè l’in­kou­râ.
Il te faut al­ler frap­per à la por­te,
À la por­te du cu­ré.
Du musst an die Tür klop­fen,
An die Tür des Prie­sters.
5 Tyè vo­li vo ke li dyé­cho?
A nou­thron brâ­vo l’in­kou­râ.
Que vou­lez-vous que je lui di­se
À not­re bra­ve cu­ré.
Was soll ich ihm sa­gen?
Un­se­rem tap­fe­ren Prie­ster.
6 I fô ke dyé­chè ouna mè­cha
Po ke no l’y poué­chan pa­châ.
Il faut qu'il di­se une mes­se
Pour que nous puis­si­ons pas­ser.
Er muss eine Mes­se le­sen
da­mit wir pas­sie­ren kön­nen.
7 L’y è j’elâ fiêr a la pouâr­ta
È l’a de din­che a l’in­kou­râ:
Il est al­lé frap­per à la por­te
Et il a dit ce­ci au cu­ré:
Er klopf­te an die Tür
Und er sag­te dies zum Prie­ster:
8 I fô ke vo dyé­cho ouna mè­cha
Po ke no l’y pué­chan pa­châ.
Il faut que vous di­siez une mes­se
Pour que nous puis­si­ons pas­ser.
Sie müs­sen eine Mes­se le­sen,
Da­mit wir pas­sie­ren kön­nen.
9 L’in­kou­râ li fâ la rè­pon­cha:
Pou­ro frâ­rè che te vou pa­châ,
Le cu­ré lui fit sa ré­pon­se:
Pau­vre frè­re, si tu veux pas­ser,
Der Prie­ster ant­wor­te­te ihm:
Ar­mer Bru­der, wenn du wei­ter willst,
10 Tè fô mè ba­yi ouna mo­tè­ta,
ma ne tè fô pâ l’èh­yo­râ.
Il te faut me don­ner un pe­tit fro­ma­ge,
mais sans éc­ré­mer le lait.
Top
Du musst mir ein biss­chen Kä­se ge­ben,
aber aus nicht ent­rahm­ter Milch.
11 In­vou­yi no vou­thra chèr­vin­ta.
No li fa­rin on bon pri grâ.
En­vo­yez-nous vot­re ser­van­te.
Nous lui fe­rons un bon fro­ma­ge gras.
Schic­ken Sie uns Ih­re Magd.
Wir wer­den ihr einen gu­ten fet­ten Kä­se ma­chen.
12 Ma chèr­vin­ta l’è tru ga­lé­ja.
Vo po­râ bin la vo vou­êr­dâ.
Ma ser­van­te est trop jo­lie.
Vous pour­riez bien la gar­der.
Mei­ne Magd ist zu hübsch.
Ihr könn­tet sie noch be­hal­ten.
13 N’ôchi pâ pouê­re, nou­thron pri­thre,
no n’in chin pâ tan afa­mâ.
N'ayez pas peur, not­re curé.
Nous n'en som­mes pas si af­fa­més.
Haben Sie kei­ne Angst, un­ser Prie­ster.
Wir sind nicht so hung­rig.
14 Dè tru mo­lâ vou­thra chèr­vin­ta
Fu­drè èpè no kon­fè­châ.
De trop ‘mo­ler’ vot­re ser­van­te,
il faudra bien nous con­fes­ser.
Ihre Magd zu sehr ‘be­lä­sti­gen’
müss­ten wir Ih­nen ja beich­ten.
15 È prin­dre le bin dè l’èlyi­je
No ne che­rin pâ pèr­de­nâ.
De pren­dre le bien de l'Eg­li­se
Nous ne se­ri­ons pas par­don­nés.
Uns am Kir­chen­gut zu ver­grei­fen,
das könn­te uns nicht ver­ge­ben wer­den.
16 Rè­touâr­na t’in mou pou­ro Pié­ro.
De­ri por vo on’Avé Ma­ria.
Re­tour­ne-t'en, mon pauv­re Pier­re.
Je di­rai pour vous un ‘Ave Ma­ria’.
Geh zu­rück, mein ar­mer Pe­ter.
Ich wer­de für dich ein ‘Ave Ma­ria’ be­ten.
17 Prou bin, prou pri i vo chouè­to,
ma vin­yi mè cho­vin tro­vâ.
Beau­coup de biens et de fro­ma­ges vous sou­hai­te,
mais ve­nez sou­vent me trou­ver.
Al­les Gu­te und viel Kä­se wünsch ich Euch,
aber kommt mich oft be­su­chen.
18 Pié­ro rè­vin i Bâ­chè j’Ivouè
è to le trin l’a pu pa­châ.
Pier­re re­vient aux Bas­ses-Eaux,
et tout le train a pu pas­ser.
Pe­ter kehrt nach Bas­ses-Eaux zu­rück,
und der gan­ze Zug konn­te pas­sie­ren.
19 L’y an mè le kiô a la tsou­dê­re
ke n’avan pâ la mit­yi ar­yâ.
Ils ont mis le kio à la chau­diè­re
avant d'avoir à moi­tié trait.
Top
Sie brin­gen die Milch zum Kä­se­kes­si,
noch bevor ich halb fer­tig ge­mol­ken ha­be.
Refr Redzingon
(1-3-5-7-9-11-13-15-17-19):
Lyô­ba, lyô­ba, por ar­yâ (bis).
Vi­nyi­dè to­tè, byant­sè, nê­re,
rod­zè, mo­thê­lè, dzou­venè, ôt­rè,
dè­jo chti tsâ­no, yô vo j’âr­yo,
dè­jo chti trin­byo, yô i trin­tso,
Lyô­ba, lyô­ba, por a­ryâ (bis).
 
(2-4-6-8-10-12-14-16-18)
Lyô­ba, lyô­ba, por ar­yâ (bis).
Lè che­na­y­irè van lè pre­m­irè,
Lè to­tè nê­rè van lè dê­rê­rè,
Lyô­ba, lyô­ba, por a­ryâ (bis).
Refrain
(1-3-5-7-9-11-13-15-17-19):
Lyô­ba (ap­pel des va­ches) pour trai­re (bis).
Ve­nez tou­tes, les blan­ches, les noi­res,
les rou­ges, les étoi­lés sur la tê­te, les jeu­nes, les aut­res,
sous ce chê­ne où je vous traie,
sous ce trem­ble où je fab­ri­que le fro­ma­ge.
Lyô­ba, lyô­ba, pour la trai­te (bis).
 
(2-4-6-8-10-12-14-16-18):
Lyô­ba, lyô­ba, pour trai­re (bis),
Les son­nail­lè­res vont les pre­miè­res,
Les tou­tes noi­res vont les der­niè­res.
Lyô­ba, lyô­ba, pour la trai­te (bis).
Refrain
(zu al­len un­ge­ra­den Stro­phen):
Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken (2x).
Kommt al­le, die Weis­sen, die Schwar­zen,
die Ro­ten, die mit Bless¹) auf dem Kopf, die Jun­gen, die an­de­ren,
un­ter die­se Eiche, wo ich dich mel­ke,
un­ter die­se Es­pe, wo ich Kä­se ma­che.
Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken! (2x)
 
(zu al­len ge­ra­den Stro­phen):
Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken! (2x),
Die Schel­len­kü­he zu­erst,
die ganz Schwar­zen zu­letzt.
Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken! (2x).
Nr. G: Pa­tois gruè­ri­en
   Gre­yer­zer Dia­lekt
   [pa­tê gru­vê­rin]
F: Fran­çais
D: Deutsch
Ti­tel G: TITRE DU CHANT EN PATOIS:
   [Patê gruvêrin]
   Lè j’armayi di Kolonbètè
F: TITRE DU CHANT EN FRANCAIS:
   Le Ranz des Vaches
D: LIED-TITEL AUF DEUTSCH:
   Der Kuh-Reigen
1 G: Lè j’armayi di Kolonbètè
   Dè bon matin chè chon lèvâ.
F: Les armaillis des Colom|bettes
   De bon ma­tin se sont le­vés.
Top
D: Die Sen­nen von Co­lom­bet­tes
   sind früh mor­gens auf­ge­stan­den.
2 G: Kan chon vin­yê i Bachè j’Ivouè
   Tsan­kro lo mè! n’an pu pa­châ.
F: Quand ils sont ar­ri­vés aux Bas­ses-Eaux
   Le chan­cre me ron­ge! Ils n'ont pu pas­ser.
D: Als sie im Bas­ses-Eaux an­ka­men
   Zum Kuc­kuck noch­mal! Sie konn­ten nicht wei­ter.
3 G: Tyè fan no ché mon pou­ro Pié­ro?
   No no chin pâ mô l’in­rin­byâ.
F: Pauv­re Pier­re, que fai­sons-nous ici?
   Nous ne som­mes pas mal em­bour­bés
D: Ar­mer Pier­re, was ma­chen wir hier?
   Wir sind ziem­lich in der Scheis­se.
4 G: È fô alâ fiêr a la pouâr­ta,
   A la pouâr­ta dè l’in­kou­râ.
F: Il te faut al­ler frap­per à la por­te,
   À la por­te du cu­ré.
D: Du musst an die Tür klop­fen,
   An die Tür des Prie­sters.
5 G: Tyè vo­li vo ke li dyé­cho?
   A nou­thron brâ­vo l’in­kou­râ
F: Que vou­lez-vous que je lui di­se
   À not­re bra­ve cu­ré.
Top
D: Was soll ich ihm sa­gen?
   Un­se­rem tap­fe­ren Prie­ster.
6 G: I fô ke dyé­chè ouna mè­cha
   Po ke no l’y poué­chan pa­châ.
F: Il faut qu'il di­se une mes­se
   Pour que nous puis­si­ons pas­ser.
D: Er muss eine Mes­se le­sen
   da­mit wir pas­sie­ren kön­nen.
7 G: L’y è j’elâ fiêr a la pouâr­ta
   È l’a de din­che a l’in­kou­râ:
F: Il est al­lé frap­per à la por­te
   Et il a dit ce­ci au cu­ré:
D: Er klopf­te an die Tür
   Und er sag­te dies zum Prie­ster:
8 G: I fô ke vo dyé­cho ouna mè­cha
   Po ke no l’y pué­chan pa­châ.
F: Il faut que vous di­siez une mes­se
   Pour que nous puis­si­ons pas­ser.
Top
D: Sie müs­sen eine Mes­se le­sen,
   Da­mit wir pas­sie­ren kön­nen.
9 G: L’in­kou­râ li fâ la rè­pon­cha:
   Pou­ro frâ­rè che te vou pa­châ,
F: Le cu­ré lui fit sa ré­pon­se:
   Pau­vre frè­re, si tu veux pas­ser,
D: Der Prie­ster ant­wor­te­te ihm:
   Ar­mer Bru­der, wenn du wei­ter willst,
10 G: Tè fô mè ba­yi ouna mo­tè­ta,
   ma ne tè fô pâ l’èh­yo­râ
F: Il te faut me don­ner un pe­tit fro­ma­ge,
   mais sans éc­ré­mer le lait.
D: Du musst mir ein biss­chen Kä­se ge­ben,
   aber aus nicht ent­rahm­ter Milch.
11 G: In­vou­yi no vou­thra chèr­vin­ta.
   No li fa­rin on bon pri grâ.
F: En­vo­yez-nous vot­re ser­van­te.
   Nous lui fe­rons un bon fro­ma­ge gras.
Top
D: Schic­ken Sie uns Ih­re Magd.
   Wir wer­den ihr einen gu­ten fet­ten Kä­se ma­chen.
12 G: Ma chèr­vin­ta l’è tru ga­lé­ja.
   Vo po­râ bin la vo vou­êr­dâ.
F: Ma ser­van­te est trop jo­lie.
   Vous pour­riez bien la gar­der.
D: Mei­ne Magd ist zu hübsch.
   Ihr könn­tet sie noch be­hal­ten.
13 G: N’ôchi pâ pouê­re, nou­thron pri­thre,
   no n’in chin pâ tan afa­mâ.
F: N'ayez pas peur, not­re curé.
   Nous n'en som­mes pas si af­fa­més.
D: Haben Sie kei­ne Angst, un­ser Prie­ster.
   Wir sind nicht so hung­rig.
14 G: Dè tru mo­lâ vou­thra chèr­vin­ta
   Fu­drè èpè no kon­fè­châ.
F: De trop ‘mo­ler’ vot­re ser­van­te,
   il faudra bien nous con­fes­ser.
Top
D: Ihre Magd zu sehr ‘be­lä­sti­gen’
   müss­ten wir Ih­nen ja beich­ten.
15 G: È prin­dre le bin dè l’èlyi­je
   No ne che­rin pâ pèr­de­nâ.
F: De pren­dre le bien de l'Eg­li­se
   Nous ne se­ri­ons pas par­don­nés.
D: Uns am Kir­chen­gut zu ver­grei­fen,
   das könn­te uns nicht ver­ge­ben wer­den.
16 G: Rè­touâr­na t’in mou pou­ro Pié­ro.
   De­ri por vo on’Avé Ma­ria.
F: Re­tour­ne-t'en, mon pauv­re Pier­re.
   Je di­rai pour vous un ‘Ave Ma­ria’.
D: Geh zu­rück, mein ar­mer Pe­ter.
   Ich wer­de für dich ein ‘Ave Ma­ria’ be­ten.
17 G: Prou bin, prou pri i vo chouè­to,
   ma vin­yi mè cho­vin tro­vâ.
F: Beau­coup de biens et de fro­ma­ges vous sou­hai­te,
   mais ve­nez sou­vent me trou­ver.
Top
D: Al­les Gu­te und viel Kä­se wünsch ich Euch,
   aber kommt mich oft be­su­chen.
18 G: Pié­ro rè­vin i Bâ­chè j’Ivouè
   è to le trin l’a pu pa­châ.
F: Pier­re re­vient aux Bas­ses-Eaux,
   et tout le train a pu pas­ser.
D: Pe­ter kehrt nach Bas­ses-Eaux zu­rück,
   und der gan­ze Zug konn­te pas­sie­ren.
19 G: L’y an mè le kiô a la tsou­dê­re
   ke n’avan pâ la mit­yi ar­yâ
F: Ils ont mis le kio à la chau­diè­re
   avant d'avoir à moi­tié trait.
D: Sie brin­gen die Milch zum Kä­se­kes­si,
   noch bevor ich halb fer­tig ge­mol­ken ha­be.
Refr
Top

G: Redzingon
(1-3-5-7-9-11-13-15-17-19):
   Lyô­ba, lyô­ba, por ar­yâ (bis).
   Vi­nyi­dè to­tè, byant­sè, nê­re,
   rod­zè, mo­thê­lè, dzou­venè, ôt­rè,
   dè­jo chti tsâ­no, yô vo j’âr­yo,
   dè­jo chti trin­byo, yô i trin­tso,
   Lyô­ba, lyô­ba, por a­ryâ (bis).
    
(2-4-6-8-10-12-14-16-18)
   Lyô­ba, lyô­ba, por ar­yâ (bis).
   Lè che­na­y­irè van lè pre­m­irè,
   Lè to­tè nê­rè van lè dê­rê­rè,
   Lyô­ba, lyô­ba, por a­ryâ (bis).

Top

F: Refrain
(1-3-5-7-9-11-13-15-17-19):
   Lyô­ba (ap­pel des va­ches) pour trai­re (bis).
   Ve­nez tou­tes, les blan­ches, les noi­res,
   les rou­ges, les étoi­lés sur la tê­te, les jeu­nes, les aut­res,
   sous ce chê­ne où je vous traie,
   sous ce trem­ble où je fab­ri­que le fro­ma­ge.
   Lyô­ba, lyô­ba, pour la trai­te (bis).
    
(2-4-6-8-10-12-14-16-18):
   Lyô­ba, lyô­ba, pour trai­re (bis),
   Les son­nail­lè­res vont les pre­miè­res,
   Les tou­tes noi­res vont les der­niè­res.
   Lyô­ba, lyô­ba, pour la trai­te (bis).

Top

D: Refrain
(zu al­len un­ge­ra­den Stro­phen):
   Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken (2x).
   Kommt al­le, die Weis­sen, die Schwar­zen,
   die Ro­ten, die mit    Bless¹) auf dem Kopf, die Jun­gen, die an­de­ren,
   un­ter die­se Eiche, wo ich dich mel­ke,
   un­ter die­se Es­pe, wo ich Kä­se ma­che.
   Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken! (2x)
    
(zu al­len ge­ra­den Stro­phen):
   Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken! (2x),
   Die Schel­len­kü­he zu­erst,
   die ganz Schwar­zen zu­letzt.
   Lo­ben, Lo­ben, kom­met zum Mel­ken! (2x).


Fuss­note:

¹) ¹) Bless wird der weis­se, rau­ten­för­mi­ge Fleck auf der Stirn der Kuh ge­nannt, in der Ro­man­die nennt man das den ‘Stern’.

Sie­he Film auf You­tu­be:
➔ https://www.youtube.com/embed/e0xAw2oXhJY

Siehe Beiträge:
➔ http://dupasquier.ch/2017/05/04/un-appel-a-traire-derriere-une-fierte-regionale/


Top
Print

Sende ein E-mail an
Erich Brauchli
Erich Brauchli (erich@brauchli.eu) für Kom­men­ta­re je­der Art, für ho­chauf­lö­sen­de elek­tro­ni­sche Ko­pie oder Pa­pier-Ab­zü­ge (auch Post­kar­te oder bis A3).